Przebieg wydarzeń w Lubinie był jednym z najważniejszych zagadnień badanych przez sejmową Komisję Nadzwyczajną do Zbadania Działalności MSW, nazywaną od nazwiska jej przewodniczącego Komisją Rokity. W wyniku prowadzonych dochodzeń sformułowano opinię, że uzasadnienie umorzenia z 1983 r. jest obciążone poważnymi błędami i uchybieniami. Komisja w swoim raporcie wskazała również krąg potencjalnych sprawców.

W roku 1991 Prokuratura Wojewódzka w Legnicy wznowiła śledztwo, a rok później skierowała do Sądu Wojewódzkiego we Wrocławiu akt oskarżenia przeciwko 7 funkcjonariuszom. Oskarżano ich zarówno o kierowanie zbrodnią, jak i (w dwu przypadkach) o bezpośrednie strzelanie do demonstrantów. Co ciekawe, odtajnienia fragmentów dokumentów dla potrzeb śledztwa odmówił ówczesny wiceminister spraw wewnętrznych, Jan Widacki. Inne udostępniono prokuraturze dopiero w 1995 r. Po trzech latach procesu, 14 lipca 1995 r., 4 oskarżonych uniewinniono, w stosunku do pozostałych 3 sprawę umorzono. Rok później Sąd Apelacyjny uchylił ten wyrok i skierował sprawę do ponownego rozpatrzenia. 2 lipca 1998 r. sąd, uznając, że oskarżeni „wyczerpali znamiona przestępstw”, jednocześnie na podstawie amnestii z 1984 r. umorzył wobec nich postępowanie. Jeszcze w tym samym roku Sąd Apelacyjny z powodów proceduralnych unieważnił to orzeczenie. Ponadto w 1999 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że sprawcy przestępstw, nieściganych w latach 1944-89 z przyczyn politycznych, nie podlegają amnestii i abolicji.

Z aktu oskarżenia funkcjonariuszy odpowiedzialnych za pacyfikację Lubina:

Oskarżam:

• Bogdana Mariana Garusa […]

o to, że:

w dniu 31 sierpnia 1982 roku w Legnicy, jako dowodzący siłami Milicji Obywatelskiej przeznaczonymi do przeciwdziałania manifestacjom społeczeństwa w województwie legnickim, przewidując możliwość pozbawienia życia nieokreślonej liczby uczestników tych manifestacji i godząc się na to, zatwierdził plan działań rozpraszających na terenie województwa legnickiego nakazujący wbrew obowiązującym przepisom wyposażenie pododdziałów Zmotoryzowanych Odwodów Milicji Obywatelskiej w broń długą do działań rozpraszających i jej użycie na rozkaz Komendanta Wojewódzkiego Milicji Obywatelskiej w Legnicy oraz wydał rozkaz wyposażenia w broń długą i amunicję bojową pododdziału Zmotoryzowanych Odwodów Milicji Obywatelskiej Komendy Wojewódzkiej MO w Legnicy i pododdziału Nieetatowych Oddziałów Milicji Obywatelskiej Komendy Miejskiej MO w Lubinie oraz skierowania ich do działań rozpraszających w Lubinie, a następnie, po otrzymaniu z Lubina meldunku o otwarciu ognia amunicją bojową przez funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej nie wydał rozkazu zakazującego używania broni palnej i wycofania pododdziałów Milicji Obywatelskiej z działań, w następstwie czego zostali postrzeleni przez nieustalonych funkcjonariuszy MO Andrzej Trajkowski, Mieczysław Poźniak i Michał Adamowicz, doznając obrażeń ciała w postaci: Andrzej Trajkowski – rozległych uszkodzeń mózgowia i kości czaszki, Mieczysław Poźniak – ran pętli jelita czczego, sieci, tętnicy, żyły biodrowej i kręgu IV lędźwiowego, Michał Adamowicz — rozdarcia prawej półkuli mózgu, obrzęku mózgu, otwartego złamania kości potylicznej i ciemieniowej prawej, skutkujących śmiercią wszystkich pokrzywdzonych.

• Jana Maja […]

o to, że:

w dniu 31 sierpnia 1982 roku w Lubinie, w województwie legnickim, jako dowódca jednego z trzech rejonów działań sił Milicji Obywatelskiej przeznaczonych do przeciwdziałania manifestacjom społeczeństwa, będąc upoważnionym i zobowiązanym do wydawania poleceń funkcjonariuszom plutonu Nieetatowych Oddziałów Milicji Obywatelskiej Komendy Miejskiej MO w Lubinie oraz I i II plutonu Zmotoryzowanego Odwodu Milicji Obywatelskiej Komendy Wojewódzkiej MO w Legnicy, przewidując możliwość pozbawienia życia nieokreślonej liczby uczestników manifestacji i godząc się na to, wydał wbrew obowiązującym przepisom rozkaz rozpraszania manifestantów przez funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej uzbrojonych w broń długą i amunicję bojową oraz nie reagował na otwarcie przez nich ognia amunicją bojową w miejscach gromadzenia się manifestantów i nie wydał rozkazu zakazującego używania broni palnej oraz wycofania oddziałów Milicji Obywatelskiej z działań […]

• Tadeusza Jarockiego […]

o to, że:

w dniu 31 sierpnia 1982 roku w Lubinie, w województwie legnickim, podczas rozpraszania manifestacji mieszkańców tego miasta, przewidując możliwość pozbawienia życia bliżej nieokreślonej liczby uczestników tej manifestacji i godząc się na to jako dowódca plutonu Zmotoryzowanego Odwodu Milicji Obywatelskiej Komendy Wojewódzkiej MO w Legnicy wydał rozkaz sformowania tyraliery i osobiście nią dowodząc, przeprowadził atak na zgromadzone wokół skrzyżowania ulic Mikołaja Kopernika i Odrodzenia osoby, a następnie w sytuacji niestanowiącej zagrożenia dla życia i zdrowia podległych mu funkcjonariuszy dopuścił do otwarcia przez nich ognia amunicją bojową w kierunku zgromadzonych osób i nie wydał rozkazu jego przerwania, w wyniku czego znajdujący się w grupie tych osób Andrzej Trajkowski i Mieczysław Poźniak zostali postrzeleni przez nieustalonych. funkcjonariuszy MO […]

• Marka Ochockiego […]

o to, że:

w okresie od 26 sierpnia 1982 roku do 31 sierpnia 1982 roku w Legnicy, jako Komendant Wojewódzki Milicji Obywatelskiej w Legnicy i będąc z tego tytułu odpowiedzialnym za właściwe przygotowanie podległych mu jednostek resortu spraw wewnętrznych do działań na wypadek poważnego zagrożenia lub naruszenia porządku i bezpieczeństwa publicznego w związku z przewidywanymi na dzień 31 sierpnia 1982 roku manifestacjami mieszkańców województwa legnickiego, nie dopełnił tego obowiązku przez to, że nie polecił zmiany zatwierdzonego przez jego zastępcę planu działań rozpraszających na terenie województwa legnickiego, przewidującego, wbrew obowiązującym przepisom, wyposażenie do tych działań funkcjonariuszy Zmotoryzowanego Odwodu Milicji Obywatelskiej w długą broń palną, przez co stworzył sytuację umożliwiającą użycie broni palnej w celu rozpraszania manifestacji oraz nie wyegzekwował od Komendanta Miejskiego Milicji Obywatelskiej w Lubinie opracowania planu działań rozpraszających w tym mieście i wyznaczenia dowódcy operacji, w następstwie czego doszło do dezorganizacji działań sił Milicji Obywatelskiej w Lubinie i bezzasadnego użycia broni palnej przez funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej, czym działał na szkodę uczestników manifestacji zgromadzonych w tym mieście.

• Franciszka Górala […]

o to, że:

w dniu 31 sierpnia 1982 reku w Lubinie, w województwie legnickim, pełniąc obowiązki Komendanta Miejskiego Milicji Obywatelskiej w Lubinie, nie dopełnił ciążących na nim obowiązków w ten sposób, że zaniechał dowodzenia operacją sił Milicji Obywatelskiej, rozpraszających manifestację, nie wyznaczył dowódcy operacji bezpośrednio kierującym działaniami pododdziałów zwartych Milicji Obywatelskiej, przez co doprowadził do dezorganizacji działań poszczególnych pododdziałów, opuszczenia wyznaczonych rejonów działań przez część funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej i członków Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej oraz samowolnego użycia środków chemicznych i amunicji bojowej przez funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej, czym działał na szkodę uczestników manifestacji.

• Bolesława Dyka […]

• Krzysztofa Cependę […]

o to, że:

w dniu 31 sierpnia 1982 roku w Lubinie, w województwie legnickim, jako funkcjonariusz Zmotoryzowanego Odwodu Milicji Obywatelskiej Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w Legnicy biorący udział w akcji rozpraszania manifestacji mieszkańców Lubina, bezzasadnie i bez rozkazu użył broni palnej, strzelając amunicją bojową z karabinu kbk-AK na zielonym skwerze pomiędzy ulicami Sikorskiego i Wrocławską, przez co naraził zgromadzone w tym miejscu osoby na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia.

W tej sytuacji proces rozpoczął się po raz trzeci. W czerwcu 2003 r. zapadł kolejny wyrok (kary złagodzono o połowę na mocy amnestii) – Bogdan Garus i Jan Maj zostali skazani na 1 rok i 3 trzy miesiące więzienia, Tadeusz Jarocki na 2 lata i 6 miesięcy. W toku apelacji w 2004 r. podwyższono wyrok dla Garusa, a w 2007 r. dla Maja. Zostali oni skazani – odpowiednio: na 2 lata i 6 miesięcy oraz 3 lata i 6 miesięcy więzienia. Nie ulega jednak wątpliwości, że większości bezpośrednich sprawców zbrodni nie ukarano. Stało się tak na skutek celowego zatarcia śladów, uniemożliwiającego dziś identyfikację zabójców. Pozostaje mieć nadzieję, że pewnego dnia, wiedziony odruchem sumienia, któryś ze współodpowiedzialnych funkcjonariuszy złamie zmowę milczenia i opisze przebieg zbrodni.

Łukasz Kamiński

Źródło:
a okazało się, że Lubin 
31 sierpnia - 2 września 1982
PACYFIKACJA MIASTA
Oficyna Wydawnicza Volumen
Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa
Warszawa 2007 Zdjęcia © Krzysztof Raczkowiak
Koncepcja: Adam Borowski
Redakcja i korekta: Mirosława Latkowska
Opracowanie graficzne: Jerzy Grzegorkiewicz

Wróć na stronę “Zbrodnia lubińska”